Thục địa và những bài thuốc hay trị bệnh

Trong Đông y, Thục địa là một vị thuốc quý với nhiều công dụng, trong đó phổ biến là: bổ tinh, bổ máu, bổ can thận… Để hiểu rõ hơn về vị thuốc này, hãy cùng Dược Bình Đông tìm hiểu các thông tin này được chia sẻ trong bài viết dưới đây.

1. Giới thiệu về Thục địa

Cây Địa hoàng tên khoa học là Rehmannia glutinosa Libosch, thuộc họ hoa mõm chó (Scrophulariaceae). Sinh địa (Radix Rehmanniae glutinosae) là phần thân rễ của cây Địa hoàng đã được phơi hoặc sấy khô. Còn Thục địa (Radix Rehmanniae glutinosae praeparata) là vị thuốc được chế biến từ sinh địa theo dạng đồ hoặc nấu chín.

Địa hoàng là một cây thân thảo, toàn thân được phủ lông mềm, màu trắng, có chiều cao trung bình từ 20-30cm. Lá cây Địa hoàng mọc đối xứng ở các đốt của thân và thường tập trung nhiều ở phần gốc cây. Phiến lá có hình bầu dục dài, mép lá có răng cưa tù, mặt lá có nhiều nếp nhăn.

Hoa có 5 cánh, màu đỏ tím ở mặt ngoài, màu vàng đan xen các vân tím ở mặt trong. Quả của Địa hoàng có hình dạng giống quả trứng, chứa nhiều hạt màu nâu bên trong.

Cây Địa hoàng có nguồn gốc ở Trung Quốc và được trồng nhiều nơi để làm thuốc. Ở nước ta, thảo dược này thích nghi với tiết trời nóng ẩm ở các tỉnh đồng bằng Bắc Bộ. 

Bộ phận dùng làm thuốc của cây địa hoàng là phần rễ củ. Người ta thường chọn các củ to, mập, vỏ mỏng màu vàng, mềm, cắt ngang có nhiều nhựa. Sau đó thả vào nước để kiểm tra. Củ nào chìm hẳn dưới mặt nước là loại củ dùng để làm thuốc.

Củ Địa hoàng sau khi được phơi hoặc sấy khô, vỏ có màu xám, ruột có màu vàng được gọi là Sinh địa. Còn Thục địa chính là vị thuốc được chế biến từ Sinh địa bằng cách nấu hoặc đồ chín. 

Cách chế biến Thục địa như sau:

• Sinh địa rửa sạch, xếp vào thùng theo thứ tự từ củ to đến củ nhỏ.
• Cứ 90kg Sinh địa thêm 10L rượu, đun sôi. Tiếp tục đun nhỏ lửa từ 6-8 tiếng đến khi cạn. Trong khi đun, cứ khoảng 1 tiếng lại lấy nước ở đáy nồi tưới lên cho thấm đều các củ. 
• Lấy Sinh địa đã nấu ra phơi 3 ngày, rồi nấu lần thứ 2 với nước gừng. Sau đó lại vớt Sinh địa ra phơi, rồi lại tiếp tục nấu. Làm như vậy từ 5-7 lần, cho đến khi dược liệu có màu đen nhánh.
• Thục địa sau khi bào chế xong sẽ có màu đen, láng bóng, khô dẻo, thớ dai chắc và sờ không dính tay
• Thục địa nên được bảo quản trong thùng kín để tránh sâu bọ, côn trùng xâm nhập. 

2. Công dụng của Thục địa

Thục địa có nhiều công dụng cho sức khỏe của con người. Điều đó được Tây y và Đông y ghi nhận như sau:

2.1 Theo Tây y

• Thục địa giúp ngăn ngừa tình trạng loãng xương, đặc biệt ở người lớn tuổi và phụ nữ trong thời kỳ mãn kinh.
• Thục địa giúp tăng cường hệ miễn dịch, ức chế miễn dịch mà không gây tổn thương thận
• Thục địa có khả năng chống viêm cao
• Ngoài ra, Thục địa còn giúp ổn định đường huyết

2.2 Theo Đông y

Thục địa là vị thuốc có những đặc điểm như:

• Tính vị: Vị ngọt, tính ấm
• Quy kinh: Vào các kinh Can, Thận, Tâm
• Công dụng: Tư âm, bổ huyết, bổ thận, ích tinh tủy
• Chủ trị: Huyết hư, kinh nguyệt không đều, rong huyết; Can, Thận âm hư, thắt lưng đầu gối mỏi yếu, cốt chưng, triều nhiệt, mồ hôi trộm, di tinh; chóng mặt ù tai, mắt mờ, táo bón; âm hư ho suyễn, háo khát, đánh trống ngực hồi hộp

3. Gợi ý một số bài thuốc từ Thục địa

Trên lâm sàng Đông y, thường dùng Thục địa trong các bài thuốc để trị các chứng sau:

3.1. Chứng huyết hư ở phụ nữ

Kinh nguyệt không đều, sắc da tái nhợt, váng đầu, hoa mắt, ù tai, thiếu máu có thể dùng bài Tứ vật thang gia giảm.

Bài Tứ vật thang: 20g Thục địa, 12g Đương quy, 12g Bạch thược, 6-8g Xuyên khung.

• Khí hư: gia Đảng sâm, Hoàng kỳ để bổ khí sinh huyết
• Ứ huyết nặng: gia Đào nhân, Hồng hoa (tức bài Đào hồng tứ vật) để tăng tác dụng hoạt huyết hóa ứ
• Huyết hư kiêm hàn: gia Nhục quế, Bào khương để ôn dưỡng huyết mạch
• Huyết hư sinh nội nhiệt: gia Liên kiều, Đơn bì, Thục địa thay bằng Sinh địa để lương huyết dưỡng huyết
• Huyết hư kèm chảy máu: bỏ Xuyên khung, gia A giao, Hoa hòe để bổ huyết chỉ huyết

3.2. Chứng âm hư

Thường gặp trong các bệnh nhiễm thời kỳ hồi phục, bệnh ung thư suy kiệt, viêm đa khớp dạng thấp, suy giảm miễn dịch… tùy tình hình bệnh lý có thể chọn dùng các bài sau:

• Tả quy hoàn: 20g Thục địa, 12g Sơn thù, 12g Câu kỷ tử, 12g Thỏ ty tử, 12g Lộc giác giao, 12g Quy bản giao, 16g Sơn dược, 12g Ngưu tất, tán bột mịn luyện mật làm hoàn. Mỗi lần uống 8-12g, ngày 2 lần.
• Lục vị Địa hoàng hoàn: 32g Thục địa, 16g Sơn dược, 16g Sơn thù, 12g Bạch linh, 12g Trạch tả, 12g Đơn bì. Thục địa sắc lấy nước còn bã cùng các vị thuốc khác sấy khô tán bột mịn trộn với nước Thục địa cho thêm mật ong vừa đủ làm hoàn nhỏ. Mỗi lần uống 8-12g, ngày 2-3 lần với nước sôi nguội hoặc nước muối nhạt, chủ yếu là bổ thận âm.

3.3. Trị hư suyễn

Kinh nghiệm cổ nhân có nói: “Thục địa là thuốc trị hư đờm”.

• Bệnh nhân hư suyễn: dùng Thục địa uống thay trà, có thể phối hợp với Ngưu tất
• Kim thủy lục quân tiễn: 12g Đương quy, 16g Thục địa, 16g Trần bì, 8g Bán hạ chế gừng, 12g Bạch linh, 4g Chích thảo, sắc uống.

3.4. Trị táo bón do âm hư

Dùng 80g Thục địa 80g sắc với thịt nạc heo uống

4. Một số lưu ý khi sử dụng Thục địa

Mặc dù Thục địa là bài thuốc tốt cho sức khỏe nhưng khi người bệnh cần phải dùng đúng cách để tránh tác dụng phụ. Dưới đây là những lưu ý khi bạn sử dụng Thục địa:

• Khi bị bệnh, bạn nên uống đúng liều theo hướng dẫn của thầy thuốc. Sau khi khỏi bệnh, bạn nên ngừng uống. Bởi vì Thục địa là vị thuốc âm tính, nếu dùng lâu ngày sẽ dễ gây ứ trệ, làm ảnh hưởng đến khí huyết trong cơ thể, ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa và sức khỏe tổng thể.
• Bạn chỉ nên sắc thuốc trong nồi đất hoặc nồi thủy tinh. Tránh nấu bằng nồi đồng hoặc sắt. 
• Không dùng Thục địa chung với hành lá, củ cải, rau hẹ, tam bạch, phỉ bạch, bối mẫu, vô di… vì chúng kỵ nhau.
• Đối tượng không nên dùng Thục địa: 
  1. Người đang bị đờm dãi, 
  2. Người bị suy nhược cơ thể, khí trệ, 
  3. Người đang bị lạnh bụng, ăn khó tiêu, tiêu chảy, cơ địa hư hàn, chán ăn, bị khó thở… 
• Những người đang dùng thuốc điều trị bệnh hoặc có các dấu hiệu bất thường sau khi dùng Thục địa nên hỏi ý kiến bác sĩ.  

5. Tổng kết

Trên đây là một số thông tin giúp bạn hiểu rõ hơn về vị thuốc Thục địa. Có thể thấy Thục địa là dược liệu quý của Đông y, đóng vai trò chủ lực trong những bài thuốc bổ khí huyết, tăng cường sức khỏe,…

Thục địa là mang lại nhiều công dụng hữu ích cho cơ thể, đặc biệt là đối với chị em phụ nữ, như: điều trị huyết hư, kinh nguyệt không đều sau sinh, rong huyết,…

Ứng dụng những tác dụng tuyệt vời của vị thuốc này, Dược Bình Đông đã nghiên cứu và kết hợp Thục địa với các vị thuốc khác để cho ra mắt sản phẩm Song Phụng Điều Kinh.

Sản phẩm được kế thừa từ bài thuốc cổ phương “Tứ vật thang” bao gồm cây Thục Địa, cây Đương Quy, vị thuốc Xuyên Khung, vị thuốc Bạch Thược và được Dược Bình Đông gia giảm thêm các dược liệu với 100% thành phần tự nhiên. Song Phụng Điều Kinh là giải pháp hữu hiệu cho các vấn đề liên quan đến chu kỳ kinh nguyệt của phái nữ với các công dụng như: Bổ máu, điều kinh nguyệt, giảm triệu chứng mệt mỏi, đau bụng đến tháng,…

Dược Bình Đông là công ty có trên 70 năm kinh nghiệm trong việc sản xuất các sản phẩm bảo vệ sức khỏe từ dược thảo thiên nhiên uy tín trên thị trường, được người dùng trong nước đánh giá cao về tính hiệu quả và an toàn. Hãy liên hệ với chúng tôi qua hotline (028)39 808 808 hoặc tham khảo sản phẩm qua website để sở hữu ngay Song Phụng Điều Kinh chính hãng nhé!

6. Câu hỏi thường gặp về Thục Địa